więcej informacji:
- Gotowe stawy kąpielowe
- Specjalistyczne systemy filtracyjne
- Projekt stawu kąpielowego
- Etapy budowy stawu kąpielowego
- Filtracja wody w stawie kąpielowym
- Definicja stawu kąpielowego
- Zalety stawu kąpielowego
- Rodzaje stawów kąpielowych
- Minerały do stawów kąpielowych
- Preparaty do stawów kąpielowych
- Rośliny do stawu kąpielowego
- Glony w stawie kąpielowym
- Czym różni się ekobasen od stawu kąpielowego?
- Z czego zbudowany jest ekobasen
- Zooplankton w stawie kąpielowym
- Fauna w stawie kąpielowym
- Pielęgnacja stawu kąpielowego
- Ile kosztuje budowa stawu kąpielowego?
Rośliny w stawie kąpielowym
Największą trudnością w pielęgnacji stawu kąpielowego jest utrzymanie w nim krystalicznie czystej wody bez glonów. Ze względu na ekologię stawu kąpielowego i bujne życie podwodne, które się w nim toczy, nie wolno tutaj stosować dezynfekującej filtracji chemicznej. Na szczęście, odpowiednio zaprojektowana strefa regeneracyjna wraz z właściwymi roślinami wodnymi jest w stanie utrzymać równowagę biologiczną wody i tym samym zapewnić bezpieczeństwo i komfort kąpiącym.
Staw kąpielowy a strefa regeneracyjna
Warunkiem prawidłowego funkcjonowania stawu kąpielowego jest wydzielenie w nim dwóch stref o odpowiednich proporcjach – strefy kąpielowej i strefy regeneracyjnej, która działa podobnie jak tradycyjna gruntowo – roślinna oczyszczalnia ścieków. Dobrze zagospodarowana strefa regeneracyjna nie tylko wspiera procesy samooczyszczania się wody, ale też zapewnia jej prawidłową cyrkulację, co ma ogromne znaczenie dla jakości wody w strefie kąpielowej. W strefie regeneracyjnej dochodzi do mechanicznego, biologicznego i mechaniczno-chemicznego oczyszczania wody – głównie dzięki filtrom mineralno-roślinnym i złożom adsorbentów. Filtry takie wraz z roślinami repozycyjnymi stanowią obecnie najbardziej wydajny system ekologicznej filtracji wody w stawie kąpielowym. By jednak poprawnie funkcjonował i sprzyjał utrzymaniu równowagi biologicznej, musi być odpowiednio skomponowany pod względem zawartości minerałów, doboru właściwych roślin wodnych, jak i parametrów wody stawowej.
Co grozi stawom pozbawionym strefy regeneracyjnej i filtracyjnej ?
Założenie stawu bez wydzielenia w nim odpowiednio zaprojektowanej strefy regeneracyjnej wiąże się z ryzykiem szybko postępującej degradacji zbiornika. Nawet początkowo bardzo estetyczny staw może zacząć szybko tracić na urodzie. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że z powodu nadmiaru fosforanów w wodzie, rozrastające się glony zaczną tworzyć na powierzchni stawu brzydki zielony kożuch. Namnożenie się glonów będzie również przyczyną naturalnej eliminacji flory i fauny w stawie na skutek niedoboru tlenu. Woda stanie się mętna od obumierającego planktonu, a toksyczne gazy, które będą wydzielane przez osady denne, narażą zdrowie kąpiących się w stawie na niebezpieczeństwo.
Filtr bagienny w stawie kąpielowym ?
Koncepcja zastosowania roślin bagiennych do oczyszczania wody w stawach kąpielowych wywodzi się z obserwacji i badań naturalnych ekosystemów bagiennych. Wyniki tych obserwacji wskazują na bardzo wysoką efektywność naturalnego samooczyszczania się wód w tych środowiskach. Jest to możliwe dzięki ogromnej aktywności życiowej bogatej biocenozy naturalnych systemów bagiennych – poczynając od mikroorganizmów po rośliny i glony, które pozostają ze sobą w dynamicznej równowadze. Wywołują one szereg procesów fizycznych, chemicznych oraz biochemicznych takich jak: sedymentacja, adsorpcja, oksydacja i wymiana substancji lotnych między atmosferą i wodą (uwalnianie gazowych produktów przemiany materii do atmosfery), które współdziałając ze sobą, dbają o zachowanie równowagi biologicznej w stawie. Badania poświęcone funkcjonującym na świecie oczyszczalniom hydrobotanicznym i filtrom mineralnym pokazały, że w procesie usuwania zanieczyszczeń ze ścieków jak i z wody stawowej znaczącą rolę odgrywa pewien rodzaj roślin jak i intensywna adsorpcja fosforanów dokonywana poprzez wybrane minerały. Rośliny wodne, które dzięki tkankom powietrznym dostarczają tlen bezpośrednio do złoża mineralnego, stymulując w ten sposób procesy powstawania bardzo bogatej biocenozy, mają duży wpływ na wielkość i zróżnicowanie błony bakteryjnej tzw. biofilmu rozwijającego się na tym właśnie złożu. W wyniku transportu tlenu poprzez pędy do korzeni, wokół korzeni powstaje strefa tlenowa, w której wyniku oddziaływania bakterii tlenowych zostają utlenione związki węgla oraz zachodzi proces nitryfikacji azotu amonowego. W kolejnym etapie rośliny przyswajają powstające i magazynowane tam związki mineralne (które są właśnie efektem rozkładu związków organicznych przez mikroorganizmy) i tworzą z nich swoją biomasę. Jest to bardzo wydajne i wyjątkowo ekologiczne rozwiązanie.
Filtry mineralno – roślinne
Budowa stref regeneracyjnych z roślinnością bagienną i złożami sorpcyjnych minerałów stanowi niejako właśnie, naszą próbę ulepszenia lub co najmniej odwzorowania naturalnych ekosystemów bagiennych. Odpowiedni dobór mieszanek minerałów (BioKalonit, BioChalix, BioPorif, BioZeolit) i roślin repozycyjnych pozwala nam kształtować złoże filtracyjne dostosowane do konkretnych potrzeb i dopasowane do parametrów wody wypełniającej staw.
Rośliny repozycyjne i rośliny do stawu kąpielowego
Zadaniami roślin nasadzonych w strefie regeneracyjnej – poza ich oczywistą wartością dekoracyjną – jest: ochrona brzegów stawu, oczyszczanie wody i usuwanie z niej związków toksycznych, a także tworzenie optymalnych warunków bytowych dla zwierząt zamieszkujących staw. Rośliny repozycyjne wykorzystywane w filtrach mineralno-roślinnych dzielimy na: helofity – rośliny błotne i szuwarowe, których pączki przetrwalnikowe zimują w błocie, hydrofity emersyjne – rośliny wodne, których pączki przetrwalnikowe zimują w wodzie oraz całkowicie podwodne hydrofity submersyjne. Wśród roślin, które koniecznie powinny się znaleźć w stawie są: mięta wodna, która dzięki olejkom eterycznym zabija niebezpieczne bakterie z rodzaju Salmonella czy Escherichia coli; sity, oczeret, tatarak , trzcina i pałka wodna pobierające z wody azotany, szkodliwe metale ciężkie, fenole i cyjanki; osoka aloesowata i moczarka kanadyjska mocno ograniczające rozwój glonów. Należy kupować i sadzić rośliny wodne wyhodowane tylko na ubogim, mineralnym substracie – Rośliny do stawów kąpielowych. Bardzo dużym błędem jest zakup materiału roślinnego w doniczkach z żyznym podłożem. Poniżej przedstawiamy Państwu najbardziej popularne rośliny stosowane do obsadzania basenów ekologicznych w naszym klimacie i cennik roślin gotowy do pobrania.
Rośliny wynurzone (nadbrzeżne):
Trzcina Pospolita to roślina kłączowa, zaliczana do bylin. Jest najpopularniejszym elementem flory zajmującej podmokłe tereny. Jest mrozoodporna. Łodygi potrafią sięgać do 4 metrów, choć odmiana przeznaczona do sadzenia przy stawie rośnie maksymalnie do 2,5 metra. Liście trzciny są sinozielone i bardzo ostre. Obsadza się nią brzegi zbiornika, co sprzyja oczyszczaniu wody. Ma niewielkie wymagania – można ją sadzić w rożnej wielkości stawach. Najlepiej w kępach, bo wtedy wygląda estetyczniej. Niestety, potrafi bardzo szybko zarastać strefę regeneracyjną i wówczas zaczyna odbierać urodę naszemu zbiornikowi. Do małych stawów poleca się odmiany ozdobne takie jak: Phragmites australis „Variegatus”(kolor jaskrawożółty) czy Phragmites karka „Variegatus” (zielone pasiaste liście).
Pałka Wodna jest rośliną rosnącą przy brzegach zbiorników. Pałki bardzo szybko się namnażają, dlatego by ograniczyć ich rozrost, najlepiej sadzić je w pojemnikach i dopiero umieszczać w substracie mineralnym. Pałki wyróżniają się łodygami z ozdobnymi „berłami”, które są ich kwiatostanami. Wyróżniamy pałkę szerokolistną o najbujniejszych kwiatostanach i pięknych liściach, pałkę wąskolistną o mniejszych liściach i kwiatostanach, pałkę miniaturową (drobną), której kwiatostany mają kształt kulek oraz pałkę delikatną – podobną do wąskolistnej, ale nieco mniejszą. Pałki wodne lubią miejsca nasłonecznione oraz półcień. Powinny być posadzone około 15 centymetrów pod wodą. Co najmniej co 3 lata należy roślinę podzielić i przesadzić. W zimie pałka usycha, ale nadal nie traci swoich dekoracyjnych walorów, a ponadto pozwala na dotlenianie wody, gdy staw zostanie skuty mrozem. Pod koniec zimy lub po zimie należy wyciąć uschniętą roślinę, pozostawiając jej korzenie w wodzie.
Oczeret Jeziorny to bylina o długich do 3 m wąskich łodygach, bardzo lubi nasłonecznione miejsca. Jej kwiaty, które się pojawiają w okresie czerwiec-lipiec, zebrane są w liczne kłosy na szypułkach. Roślina ta znacząco wyrasta nad powierzchnię wody, jest bardzo odporna na czynniki zewnętrzne i świetnie oczyszcza wodę w zbiorniku (jej rozbudowane, obszerne kłącza mają ogromny udział w filtracji mineralno-roślinnej). Ponieważ jest to roślina ekspansywna, najlepiej sadzać ją tylko w wyznaczonych strefach i unikać nasadzania w małych zbiornikach. Oczeret jest mrozoodporny i nie sprawia problemów pielęgnacyjnych – przetrwa nawet krótkie osuszenie terenu, może być też sadzony niemal w każdym podłożu.
Irys Żółty (Kosaciec Żółty) to piękna kwitnąca na żółto roślina, rosnąca zarówno w płytkiej wodzie (do 40 cm głębokości), jak i przy brzegu stawu. W stawie lepiej sadzić ją tylko w wyznaczonej strefie, bo bardzo szybko się rozmnaża. Jest mrozoodporna, najlepiej rośnie w słońcu lub miejscu lekko zacienionym. Irys uznawany jest za bardzo dobry filtr roślinny, dzięki szybko rozrastającym się korzeniom – pobiera z wody składniki pokarmowe, które mogłyby być pożywką dla glonów. Jego liście, przypominające efektowne miecze, mogą dorastać nawet do 2 metrów wysokości. Same kwiaty zdobią roślinę tylko przez 2 tygodnie (maj-czerwiec). Po ich przekwitnięciu należy obciąć pędy kwiatowe z liściem, by nie obciążały łodygi przez najbliższe miesiące. Najlepszą odmianą irysów, idealną do stawów kąpielowych jest „Variegata”, ze względu na swoje dekoracyjne liście, a dzięki odpowiedniemu przycinaniu, może być sadzona nawet w niewielkich zbiornikach.
Tatarak Zwyczajny to roślina o mieczowatych liściach dochodzących do 1 metra długości, charakteryzująca się niezwykłymi, wyrastającymi z liści kwiatostanami w postaci kolb. Jest bardzo odporna na warunki atmosferyczne. Tatarak ma bardzo specyficzny zapach (coś na pograniczu cytryny i cynamonu). Jego kłącze ma zastosowanie w medycynie, kosmetologii i przemyśle monopolowym. Roślina kwitnie tylko w lipcu, rozmnaża się przez kłącze. Wspiera proces oczyszczania wody w stawie. W zbiorniku powinna mieć miejsce nasłonecznione lub trochę zacienione, sadzi się ją do 20 centymetrów pod wodą. Tatarak jest bezproblemowy w pielęgnacji – jest odporny na szkodniki, nie wymaga skomplikowanych zabiegów sezonowych. Ozdobną wersją tataraku jest „Variegatus” o pasiastych liściach.
Sit Rozpierzchły to roślina, która rośnie w kępach. Ma żywo zielone, sztywne i wąskie łodygi i liście, rośnie maksymalnie do 120 cm. Najlepiej radzi sobie zlokalizowana na krawędzi lądu z wodą, jest ładną ozdobą każdego stawu. Wymaga stanowiska słonecznego lub półcienia. Posiada kwiatostany, które kwitną pomiędzy czerwcem a wrześniem na kolor brązowy. Jest mrozoodporna, odporna na szkodniki i pomaga w procesie filtrowania wody – przepływ wody odbywa się przez rozbudowany system korzeniowy rośliny. Ozdobną odmianą situ jest „Spiralis”, którą charakteryzują poskręcane łodygi (sprężynki) – roślina zasadzona przy brzegu stawu daje niebanalny efekt. Jest jeszcze Sit Siny, podobny do rozpierzchłego, z jedną różnicą – ma niebiesko-sine łodygi i liście.
Mięta Wodna (Nadwodna) – to dość popularna roślina rosnąca nad brzegami wielu zbiorników wodnych. Osiąga wysokość nawet 80 cm, jest odporna na mróz. Powinno się ją sadzić w wodzie na głębokości maksymalnie 15 centymetrów. Jak każdej mięty, cechą charakterystyczną rośliny jest intensywny miętowy zapach. Liście mięty wodnej są pokryte meszkiem, roślina kwitnie na fioletowo-różowo w okresie lipiec-wrzesień. Miętę zaleca się do obsadzania dużych stawów, bo szybko się rozprzestrzenia (jej rozłogi potrafią dochodzić nawet do 2 metrów długości). Mimo wszystko, należy ją mieć stale pod kontrolą i usuwać rozłogi oraz obumarłe pędy po zimie. Należy też dbać o systematyczne usuwanie chorych pędów, bo roślina ta lubi padać ofiarą rdzy lub mączniaka.
Rośliny podwodne:
Moczarka Kanadyjska to kolejna bylinowa roślina. Rośnie na dnie zbiornika, jest silnie zakorzeniona. Najbardziej lubi zbiorniki niezbyt głębokie i dość ciepłe, choć jest mrozoodporna. Roślina jest zielona przez cały rok, niekiedy jednak potrafi zakwitnąć w lecie – ma wówczas purpurowo-zielone drobne kwiatki. Moczarka bardzo dobrze natlenia wodę. Z wody pobiera również związki azotu, które mogłyby stać się pożywką dla glonów. Sadzi się ją na dnie – od 10 cm do 1 m głębokości, choć najlepiej rozwija się i prezentuje w miejscu, gdzie głębokość wody osiąga około 40 cm. Ze względu na łatwe rozrastanie po dnie, powinno się sadzić ją w tylko w wyznaczonych strefach. Gdy nadchodzi zima, liście rośliny „zasypiają” a sama moczarka przyjmuje postać pączków zalegających w mule dennym. Po zimie moczarka łatwo się odradza.
Wywłócznik Okółkowy jest podwodną byliną. Ma słabo rozgałęzione łodygi, delikatne liście tworzące takie pierzaste zarośla. To dobra kryjówka dla różnych żywych organizmów zamieszkujących staw, jest też dobrym tarliskiem. Gdy kwitnie w czerwcu i lipcu, zielonobiałe kwiaty wynurzają się nad taflę wody i wyglądają jak małe choinki. Roślinę sadzi się w podłożu żwirowym, najlepiej w pojemnikach, w miejscu gdzie głębokość wody wynosi od 20 do 60 cm. Wywłócznik bardzo dobrze natlenia wodę, jest mrozoodporny, choć nie gwarantuje nam to, że przetrwa zimę. Dla pewności można go przezimować w cieplejszych warunkach. Problemem może być dla niektórych kruchość rośliny. Gałązki wywłócznika łatwo się łamią i pływają po stawie. Trzeba wówczas je wyławiać – można z powrotem zasadzić.
Rogatek Sztywny to jedna z tych roślin, które nigdy się nie wynurzają, rośnie całkowicie pod wodą. Pędy rośliny dochodzą do 80 centymetrów i są bardzo rozgałęzione. Łodygi i liście są sztywne (stąd nazwa), choć kruche. W okresie lipiec-wrzesień, jeśli rogatek ma dostęp do światła, potrafi nawet zakwitnąć. Roślina, która się kotwiczy na dnie, posiada specjalne chwytniki (pędy rosnące w podłoże), które mają wpływ na lepsze natlenianie wody w stawie. Ogólnie jest to roślina bezproblemowa w hodowli. Jedynym problemem, który może się pojawić są glony, które mogłyby zacząć porastać rogatka i doprowadzić do jego zaniku. Zimą, gałęzie i liście rogatka opadają na dno, na wiosnę odradzają się z pączków.
Rośliny pływające:
Rzęsa wodna to jedna z najmniejszych roślin wodnych z rodziny obrazkowatych, często spotykana na powierzchni naturalnych stawów i jezior. Ze względu na swoje niewielkie rozmiary, nadaje się nawet do małych zbiorników. Jest bardzo korzystna dla czystości wody i często używana w technologii oczyszczania ścieków. Ma niebywałą zdolność szybkiego, wegetatywnego namnażania się. W stawach kąpielowych może być zasysana przez skimmery. Długość korzenia rzęsy jest uzależniona od warunków środowiskowych. Niski poziom azotu, fosforanów lub pierwiastków śladowych powoduje rozwój długiego korzenia. W przypadku wysokiej żyzności wody rośliny tworzą bardzo krótkie korzenie lub nie tworzą ich w ogóle. W zimie opada na dno zbiornika.
Żabiściek to kwitnąca na biało roślina pływająca, często stosowana w oczyszczalniah ścieków razem z rzęsą wodą. Czasami potrafi zakrzenić się w wapiennym podłożu stawu. Z cienkich kłączy wyrastają liście w kształcie rozety (mają około 4 cm wielkości). Żabiściek podobny jest do grążela, jest tylko taką jego wersją mini. Kwitnie na biało, kwiaty wyrastają ponad lustro wody. Roślina zimę spędza na dnie zbiornika, gdzie przyjmuje formę małych pączków. Bardzo lubi miejsca nasłonecznione i lekko zacienione a wodę zasadową z wapniem. Niestety jest lubiana przez ślimaki i mszyce, co czyni ją wyjątkowo trudną w pielęgnacji i utrzymaniu.
Limnobium Gąbczaste pochodzi z cieplejszych stanów Ameryki Pólnocnej i jest podobna do naszego rodzimego żabiścieku, ale o grubszych liściach (dochodzących nawet do 10 mm), które osiągają taki rozmiar dzięki gąbczastej strukturze tkanek. Jako roślina pływająca z długim korzeniem potrafi skutecznie odciągać biogeny, które inaczej stałyby się pożywką dla różnego rodzaju glonów. Potrafi być rośliną niesamowicie ekspansywną i w kilkadziesiąt dni pokryć zwartym płatem dużą powierzchnię lustra wody. Limnobium bierze udział w procesie filtracji wody do późnej jesieni, nie reaguje na pierwsze jesienne przymrozki. Zimy jednak nie przetrwa, roślinę trzeba kupować co roku.
Rośliny o wynurzonych liściach:
Grążel Wodny to popularna roślina o charakterystycznych żółtych kwiatach (kwitnie od maja do września). Jest mocno zakorzeniona w dnie zbiornika, posiada ciemnozielone liście (podobne do liści sałaty) osiągające rozmiar nawet do 40 cm. Grążel sadzi się w podłożu (do 2 metrów głębokości). Dzieki podwodnym liściom roślina mocno natlenia wodę, gdy powierzchnia stawu jest pokryta lodem i śniegiem. Bardzo dobrze znosi zimną wodę i jest wpełni mrozoodporny. Jest to roślina trująca. W celu ograniczenia rozrostu rośliny, najlepiej zasadzić go w pojemniku, a następnie pojemnik wkopać w podłoże stawu kąpielowego.
Lilia Wodna (Grzybień, Nenufar) to jedna z najpiękniejszych roślin, które dodają stawom niezwykłego wyglądu. Nie bez powodu mówi się o niej „królowa ogrodów”. Gatunki występujące w Polsce nie nadają się do sadzenia w stawach, głównie przez problem z aklimatyzacją. Do zbiorników wodnych poleca się więc specjalne odmiany uprawne – tropikalne i zimotrwałe. Te pierwsze nie przetrwają zimy, wiec odradza się ich sadzenie w polskich warunkach. Lilie zimotrwałe mają kolor zależny od odmiany: biały, pomarańczowy, żółty, różowy lub czerwony. Nie trzeba sadzić ich w pojemnikach, gdyż nie ma ryzyka dużego rozmnażania się. Wkopuje się je do gruntu na głębokości od 10 nawet do 150 cm (zależy jaka odmiana). Roślina lubi słoneczne miejsca i gdy się ją sadzi w grupach, najlepiej w ilastym dnie. Kwitnie od maja do października, należy jednak dbać o usuwanie przekwitniętych kwiatów.
Hiacynt Wodny jest rośliną o kwiatostanie przypominającym ten ze zwykłego hiacynta. Kwiatostan to zbiór nawet kilkunastu liliowych kwiatów dochodzących do 5 cm, tylko jeden płatek kwiatka ma niebieskawy odcień. Roślina ta rzadko jednak kwitnie w naszych rodzimych warunkach, bo do tego wymaga wysokich temperatur i kilkunastogodzinnego nasłonecznienia w ciągu doby. Liście hiacynta są soczysto zielone i mają ciekawą strukturę – w środku znajdują się przestrzenie – niczym gąbka wypełniona powietrzem (dzięki temu liście utrzymują się na powierzchni). Roślina ma bardzo malownicze korzenie, które mogą sobie upodobać ryby (na miejsce tarła czy jako schronienie dla narybku). Sadzenie hiacyntów jest banalne, wrzuca się je po prostu do wody. Na szczęście nie stanowią pożywki dla szkodników, choć nie są odporne na mróz i w zimie czernieją i zamierają. Jeśli ktoś chce, by po zimie dalej urozmaicały zbiornik, najlepiej na okres mrozów przenieść roślinę do pomieszczenia z temperaturą 10-15 stopni.
Rdestnica Pływająca to roślina z rodziny bylin, dość popularnych w naszym kraju. Zakorzenia się w dnie, ma długie łodygi i dwa rodzaje liści – te podwodne są długie i wąskie, te wynurzone mają jajowaty kształt i są dość ozdobne (z jednej strony zielone, od spodu brązowe). Kwiatostan przypomina zielone kłosy wystające z wody. Rdestnica bardzo szybko się rozrasta i najlepiej czuje się w zbiornikach głębokich. Jest całkowicie mrozoodporna. Zwykle poleca się ją do dużych stawów naturalnych, gdzie może tworzyć większe skupiska, a jej bujny rozrost nie stanowi zagrożenia dla akwenu. Lubi dużą zawartość wapnia w wodzie i pełni funkcje wpływające na poprawę parametrów wody poprzez jej dotlenianie i filtrowanie, stanowi konkurencję dla niepożądanych glonów.
Osoka Aloesowata to roślina z rodziny bylin kłączowych. Ma sztywne, zielone liście kolczaste po bokach, które tworzą dużą rozetę (nawet do 50 cm) – stąd podobieństwo do aloesu. Samo kłącze rośliny jest krótkie oraz grube. Roślina kwitnie od maja do sierpnia, jest częściowo wynurzona – tylko na zimę opada na dno stawu. Gdy kwitnie, dostarcza bardzo ciekawych obserwacji – kwiatostan dynamicznie się zmienia. To roślina mrozoodporna. Sadząc ją, można potraktować ją jako roślinę pływającą lub przytwierdzić korzenie do podłoża na głębokości około 30 cm. Wymaga miejsca nasłonecznionego lub lekko zacienionego. Doskonale filtruje wodę w stawie.
Rośliny do stawu kąpielowego – cennik roślin wodnych – plik PDF gotowy do wydruku